DE 'HEETWATERTREIN': EEN INNOVATIE OM HERBICIDEN IN DE TOEKOMST TE VERMINDEREN

Herbiciden: een noodzakelijk kwaad in België en de rest van de wereld
Bij Infrabel is er niemand die nog een onnodig langdurig gebruik van onkruidverdelgers wil verdedigen. Deze chemische stoffen, die vandaag overigens strikt gereglementeerd zijn in Europa, moeten zo snel mogelijk worden vervangen door milieuvriendelijkere alternatieven. ​

Hoe dan ook blijven onkruidverdelgers in België en op andere Europese spoornetten 'een noodzakelijk kwaad' om de veiligheid van het treinverkeer en het personeel te garanderen. Vegetatiegroei in de ballast (de laag stenen onder de spoorstaven die als schokdemper dient) kan de milimeterprecieze geometrie van de sporen en de drainerende eigenschappen (bv. regenwater afvoeren) verstoren en zo de veiligheid van de treinen in het gedrang te brengen. Een woekerende plantengroei in de onmiddellijke omgeving van de sporen kan ook het onderhoudspersoneel, dat het spoornet te voet moet inspecteren, hinderen. Maar het kan ook bepaalde gebreken verbergen of het zicht op de seinen verhinderen.

Infrabel, beheerder van meer dan 8.000 km spoorlijnen, verkreeg afwijkingen op het pesticideverbod van de regionale overheden en dat voor beperkte periodes die mogelijk hernieuwbaar zijn. Naast deze afwijkingen, zet Infrabel vaker mechanische technieken in om onkruid in de 'bijsporen' (zoals rangeerstations) te bestrijden. Om de 'hoofdsporen' te behandelen heeft Infrabel zich ertoe verbonden om technisch en financieel realistische alternatieven te zoeken. De 'heetwatertrein' die in het oosten van het land wordt uitgetest, is alvast hoopgevend.




Een Zwitserse ‘heetwatertrein’ en een Belgische ontwikkeling
In de kleine wereld van de Europese spoorinfrastructuurbeheerders waar iedereen nu alternatieven voor onkruidverdelgers zoekt, was Zwitserland het eerste land om een trein te testen die werd ontworpen om vegetatie aan te pakken met heet water. Infrabel inspireerde zich op dat prototype en ontwikkelde zijn eigen technologie, die in vele opzichten vernieuwend is. De heetwatertrein made in Belgium, is aan een nieuwe reeks testen bezig. Eerder waren er al proeven in het najaar 2021. Deze innovatieve trein is 180 m lang en bestaat uit twee locomotieven met vijf wagens. Drie daarvan zijn goed geïsoleerde tanks met 3 x 50.000 liter water dat tot 90°C wordt verwarmd. De twee andere wagens bevatten de verwarmingsinrichting, een stroomgenerator en computers die de sproeisystemen aansturen. Aan weerszijden van de tanks bevinden zich twee buizen om de dienstpaden langs de sporen te behandelen. Vier andere bevinden zich onder de tanks om specifiek de ballast te behandelen. In zijn huidige samenstelling rijdt deze 'H2O-trein' aan 20 km/u en dat is voldoende snel om het treinverkeer niet te hinderen. Met drie tot zes m³/km heet water dat gesproeid wordt, kan de trein enkele tientallen kilometer per dag behandelen. In zones met een specifieke biodiversiteit in de naaste omgeving van de sporen besproeit de trein enkel de ballast. Met drie tot vier passages per jaar (tegenover twee met herbiciden) zou het heet water de groei van de vegetatie voldoende kunnen vertragen.

Georges Gilkinet – Federaal minister van Mobiliteit: "Biodiversiteit is ons kostbaarste erfgoed; en dat moeten we met alle mogelijke manieren bewaren als we onze kinderen een leefbare planeet willen nalaten. Hoe sneller we het zonder pesticiden kunnen stellen om ons spoorwegnet te onderhouden, hoe beter! Ik besef dat dit een ingewikkelde uitdaging is, maar het is broodnodig. In ieder geval is dit een prioriteit sinds mijn aantreden als minister. Er werd twee miljoen euro extra toegekend aan Infrabel om de zoektocht naar duurzame en innoverende oplossingen op dit vlak te versnellen. Met deze onkruidverdelgende heetwatertrein test Infrabel een primeur, die baanbrekend kan zijn voor Europa. Zo werken we samen aan een spoorwegnet dat nog efficiënter, maar ook groener en gezonder is!

Deze eerste testen zijn bemoedigend en zullen verlengd worden tot begin 2023 op een deel van de spooras van Antwerpen tot aan de Duitse grens. Maar deze prototypetrein zal nog milieuvriendelijker worden. In de toekomst zal het water, voor het vertrek van de trein, met pellets of met een warmtepomp verwarmd worden. Een computersysteem voor vegetatiedetectie, dat gebruik maakt van artificiële intelligentie, zal de pompen autonoom bedienen om de gebruikte hoeveelheid water nog meer te verminderen.

Zuhal Demir – Vlaams minister van Omgeving: "Pesticiden doen vaak meer kwaad dan goed. Ze bestrijden wel het onkruid maar hebben ook een negatieve impact op het milieu. Infrabel is vandaag nog verantwoordelijk voor het gros van het pesticideverbruik voor de sector van openbare diensten. Als we komaf willen maken met pesticiden, moet dat dus naar beneden. Het is dan ook positief te zien dat ze ook effectief initiatieven daarvoor nemen. Hopelijk kan dit initiatief Infrabel op het juiste spoor zetten om hun pesticidegebruik maximaal terug te dringen."

De noodzaak om alternatieven te combineren
Sinds 2019 volgt Infrabel een actieplan om het pesticidegebruik te verminderen. Een plan met als doel om de hoofd- en bijsporen op een alternatieve of preventieve manier onkruidvrij te maken.

In de bijsporen, zoals de rangeerstations, wil dit actieplan de behandelde oppervlaktes tegen eind 2023 met de helft te verminderen. Dat gebeurt met technieken zoals maaien, wieden of rooien. Deze mechanische technieken kunnen jammer genoeg niet op het hele spoornet toegepast worden omdat ze, naast de enorme budgettaire impact, ook heel wat tijd in beslag zouden nemen. Dat is nefast voor de vlotte doorstroming en regelmaat van het treinverkeer. Om de groei van onkruid op de dienstpaden structureel te voorkomen, voert Infrabel bij vernieuwingswerken ook preventieve aanpassingen uit (beton, asfalt, slakkenzand).

De bedoeling is dus om sterk in te zetten op een combinatie van milieuvriendelijkere alternatieven zoals pelargonzuur en de heetwatertrein. Daar kunnen, in de toekomst, ook nog biologische onkruidverdelgers (die nog in ontwikkeling zijn) en elektrische systemen aan toegevoegd worden. Deze mix zal het op termijn mogelijk maken om af te stappen van de meest schadelijke producten om onkruid te bestrijden op het spoor.

Benoît Gilson – CEO Infrabel: "Infrabel levert grote inspanningen om de impact van zijn activiteiten op het milieu te beperken. De vermindering van het gebruik van herbiciden in de afgelopen jaren is hiervan een concreet voorbeeld. Maar het is onze plicht om nog verder te gaan en alternatieven te vinden voor deze chemische stoffen. De "heetwatertrein" biedt veelbelovende vooruitzichten. Ik ben trots op deze innovatie en zal alles in het werk stellen om ervoor te zorgen dat dit prototype een van de instrumenten wordt om het onkruid op ons spoorwegdomein steeds milieuvriendelijker aan te pakken".

www.infrabel.be